Ahlat Selçuklu Mezarlığı

Ahlat Selçuklu Mezarlığı, Bitlis’in Ahlat ilçesinde bulunan ve ortaçağ dönemine ait dünyanın en büyük Türk-İslam mezarlığıdır.Mezarlık bugün bir açık hava müzesi niteliğindedir ve Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Örgütü (UNESCO) Dünya Mirası Geçici Listesi’ne alınmıştır.

210 dönümlük bir alanı kaplayan Ahlat Selçuklu Mezarlığı’nda muhtelif biçimlerde yaklaşık 8200 mezar taşı bulunuyor. Bu mezar taşlarından 118 tanesi anıt niteliğini taşımaktadır. Mezarlıkta ayrıca şahideli, şahidesiz sanduka şeklinde mezarlar bulunur. Orta Asya Türk mezar tiplerine benzeyen ve yeraltına kazılmış odacıklar şeklinde yapılmış mezarlar da vardır.

Ahlat Selçuklu Mezarlığı’nın geçmişi, tarihî olarak 1000 yıl öncesine dayanıyor.[6] Mezarlığın, Mervânîler öncesinde dahi var olduğu tespit edilmiştir. Bugün Selçuklu Mezarlığı olarak isimlendirilen kabristan, tarihî kaynaklarda Meydan Mezarlığı ya da Rojkî Mezarlığı olarak kaydedilmiştir. Mezarlıkta tarih boyunca bölgede hüküm sürmüş Ermeniler, Rojekîler, Dilmaçoğulları, Saltuklular, Ahlatşahlar, Mervânîler, Bedlîs Beyliği, Eyyubîler, Selçuklular ve nihayet Osmanlılar gibi farklı milletler ve cemaatlere ait cenazelerin üst üste defnedildiği ortaya konuldu. Müslüman mezarlarının yanı sıra ve belki de daha fazla sayıda Hıristiyan ve Ezidî mezarları da bulunmuştur.

Alışılmış mezar ölçülerinden büyük, 3.50 metre yüksekliğe varan ve her cephesinde süsleme bulunan dikdörtgen prizma şeklindeki şâhideleriyle tanınırlar. Alanın giriş kısmında Ahlat Müze Müdürlüğü 19 Ağustos 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.’ne bağlı bir arkeolojik inceleme merkezi bulunmaktadır. Mezarlık, Kültür Ve Turizm Bakanlığı Ile Yüzüncü Yıl Üniversitesi’nin işbirliğinde yürütülen bir proje kapsamına alındıktan sonra 2010 yılında bakım, onarım ve yenileme çalışmaları başladı. Bakım ve onarım çalışmaları sırasında şimdiye 700 mezar taşının kitabeleri çözümlendi.

Ahlat Selçuklu Mezarlığı’nın en büyük özelliklerinden biri, alışılmış mezar taşlarından çok daha büyük ve uzun mezar taşlarıdır. Bazı mezar taşlarının yüksekliği 3,5 metreyi bulmaktadır. Mezar taşlarının her cephesinde dikkat çekici süslemeler vardır. Bu mezar taşları, Türkler’in Orta Asya kültüründen gelen ejder, palmet, kandil gibi geometrik desen ve şekillerle bezenmiştir.